Voorlopige voorzieningen

De kogel is door de kerk, je wilt scheiden en wel nu! Je gaat naar een advocaat en vertelt in ongeveer een half uur wat er speelt. De advocaat vertelt wat hij of zij voor je kan doen. Soms valt dan de term voorlopige voorzieningen. Het klinkt niet onvriendelijk: voorlopige voorzieningen. Doe maar! denk je. Maar, wat moet je je daar nu precies bij voorstellen?

De voorlopige voorzieningen procedure

De wet biedt vele procedures en de voorlopige voorzieningen procedure in het familierecht is daar één van. Vaak vergen procedures veel tijd en kan het maanden duren voordat er een mondelinge behandeling plaatsvindt. Hoe overleef je die maanden? De voorlopige voorzieningen procedure is een mogelijkheid om een voorziening te vragen aan de rechter voor de duur van die langere echtscheidingsprocedure.

In de wet zijn (limitatief) de onderwerpen vastgelegd die op deze wijze geregeld kunnen worden. De uitspraak van de rechter is een ordemaatregel: voor de komende maanden weten we allemaal even hoe we moeten handelen: wie wat betaalt, wie er in het huis mag blijven en wie er niet meer in mag, bij wie de kinderen voorlopig verblijven en wanneer de kinderen de andere ouder zien. Duidelijk. Dit kan een prima middel zijn om discussies even de kop in te drukken.

De advocaat van een van de partijen dient een verzoek in. De behandeling van het verzoek vindt in beginsel plaats binnen 3 weken. Én de rechter geeft op basis van summier onderzoek zo snel mogelijk een beslissing, die ordemaatregel dus. De beschikking geeft een executoriale titel wat inhoudt dat het nakomen van wat er in de beschikking staat, afgedwongen kan worden middels een deurwaarder. Binnen 4 weken na de uitspraak in de voorlopige voorzieningen moet het echtscheidingsverzoek worden ingediend. Gebeurt dat niet, dan verliezen de voorlopige voorzieningen in beginsel hun kracht.

Proces

Scheiden is een proces dat al lang voor de daadwerkelijke scheiding begint. In een relatie zit je niet alleen - al kan dat inmiddels wel zo voelen - en de kans dat jullie proces exact gelijk loopt, is niet heel groot. Degene die de knoop heeft doorgehakt, is vaak al veel verder in dat proces dan de ander, die misschien nog van de schrik moet bekomen. Dit is een stresssituatie en de reactie kan zijn vechten, vluchten of bevriezen. En met welke van deze reacties je ook te maken krijgt: dat komt je nou net helemaal niet uit. 

Maar of het nu schikt of niet, je moet het er toch mee doen. Ertegenin gaan zal eerder tot resultaat hebben dat het erger wordt dan dat de ander zich direct aanpast aan jouw tempo. Best frustrerend. Maar we hebben een oplossing: voorlopige voorzieningen! De vluchter en de bevriezer zullen niet snel naar dit middel grijpen. De ongeduldige initiatiefnemer, vaak beschouwd als de “dader” en de vechter mogelijk wel. Dat schiet op.

Verzoek om een voorlopige voorziening

Geconfronteerd met ‘bevriezer’ A stapt ‘dader‘ B naar een advocaat: “mijn ex wil nergens aan meewerken, wat moet ik nu?”

Vechter C gaat de dag na de vernietigende mededeling naar een advocaat: “ik ben woest! D mag het huis niet meer in en ik wil geld. Straks zit D te feesten en moet ik op een houtje bijten”.

Of E - ongeacht welke reactie er op de scheidingsmelding gevolgd is - gaat naar een advocaat en vraagt simpelweg: “ik wil scheiden, wat nu?”

In al deze gevallen kan een advocaat terloops de mogelijkheid van voorlopige voorzieningen noemen. Wat er gebeurt als je daartoe besluit, is dat de druk wordt opgevoerd. Voor beide partijen: er komt snel een zitting en er moet snel een echtscheidingsverzoek worden ingediend. Dan schiet het tenminste een beetje op.

Wat helaas nog weleens voorkomt, is dat al een verzoek om een voorlopige voorziening wordt ingediend voordat de ander advies heeft kunnen inwinnen. Of wanneer er nog niets bekend is van het verhaal aan de andere kant. De voorlopige voorzieningen procedure wordt dan wellicht ingezet om een reactie te forceren.

Zakelijk opgesteld verzoekschrift

Bij een zakelijk opgesteld verzoekschrift hoeft dat op zich niet zo erg te zijn. Zo’n verzoek wordt ingediend. De ander krijgt een oproep voor een zitting en schakelt een advocaat in. Dan kan alsnog overleg plaatsvinden, een regeling worden getroffen en een inhoudelijke zitting worden voorkomen. De getroffen regeling wordt dan aan de rechter doorgegeven, die de regeling in de uitspraak opneemt. Of het verzoek wordt ingetrokken. Een mondelinge behandeling is dan niet nodig.

De vraag is echter of dat resultaat niet ook op een andere manier bereikt had kunnen worden. Een briefje aan de ander waarin de advocaat zich introduceert en de situatie voorlegt en vraagt naar de gedachten daarover van de andere kant is ook een benadering. En dat zou ook op grond van de gedragsregels voor advocaten - de advocaat dient zich voor ogen te houden dat een regeling in der minne vaak de voorkeur verdient boven een proces - de beste eerste stap zijn. Ongeacht de inhoud, want de meesten van ons schrikken toch van een procedure.

Zet de inhoud van het verzoekschrift echter ook nog eens een heel andere waarheid neer die jij kent, dan is er maar 1 respons: er met gelijke middelen tegenin gaan. En de toon is gezet. Het mag duidelijk zijn dat voorlopige voorzieningen partijen lijnrecht tegenover elkaar kunnen zetten en feitelijk ook in die positie dwingen. Of je dat nu beoogd had of niet. Gaat het eenmaal die kant op, dan is het de vraag of je ooit nog enigszins tot elkaar kunt komen. Dit is iets wat je je wel moet realiseren wanneer je aan voorlopige voorzieningen begint.

Heb je eenmaal je voorlopige voorzieningen beschikking binnen, dan is er alvast iets duidelijk en kun je even bijkomen. Nee, nu begint het pas echt! Binnen 4 weken moet het echtscheidingsverzoek worden ingediend. Dat lukt wel als alles daar al op voorbereid was. Maar heb je nog niet alle benodigde stukken compleet , dan wordt het toch wel krap.

Ook als de voorlopige voorzieningen procedure net het overleg op gang gebracht had, kan de tijdsdruk toch een vervelende rol gaan spelen. Zekerheidshalve moet dan toch een verzoek worden ingediend voor afloop van de termijn. Daarin moet op alles worden ingegaan. Want als je er niet samen uitkomt, moet de basis van wat je wilt voorleggen aan de rechter wel al duidelijk zijn, al kun je nog wel later een aanvulling indienen. Maar die inhoud kan zomaar een fragiel overleg ook weer platleggen.

Na de indiening van het verzoekschrift moet dit door een deurwaarder worden betekend aan de ander. Dat vindt ook niet iedereen een prettige gewaarwording. Vervolgens gaat een verweertermijn lopen, waar weliswaar uitstel voor kan worden gevraagd, maar wat toch tijdsdruk geeft. Aan de ene kant houdt die tijdsdruk het tempo erin. Aan de andere kant kan dat nu juist beperkend werken en is het sterk de vraag of je met de ingezette koers ooit de best mogelijke uitkomst bereikt.

Laatste redmiddel

De voorlopige voorzieningen procedure hoeft zeker niet in de ban. In bepaalde gevallen is het een onmisbaar instrument. Ik ben alleen van mening dat de voorlopige voorzieningen procedure niet als een soort logische aanvang van het juridische deel van de echtscheiding mag worden ingezet. Sterker nog, deze mogelijkheid zou slechts als laatste redmiddel moeten worden gebruikt.

Dat zelfs rechters in hun beschikking aangeven dat het op de weg van een van de partijen had gelegen om voorlopige voorzieningen te vragen en die partij feitelijk straffen voor de afweging om escalatie te voorkomen (of vanwege de extra kosten) niet te doen vind ik een vreemd signaal afgeven.

Dat vele wegen naar Rome leiden, gaat hier niet op. De verschillende mogelijke wegen in geval van echtscheiding kunnen je op hele verschillende plekken brengen. B, C en E in de hiervoor genoemde voorbeelden zouden in het eerste gesprek het woord voorlopige voorzieningen eigenlijk niet mogen horen. Natuurlijk heb je recht op informatie, maar alles op zijn tijd en in het juiste verband.

Een goede gedachte zou zijn dat B, C en E over de vraag kunnen nadenken of zij naar Rome willen of een andere bestemming voor ogen hebben. Met als einddoel echtscheiding ben je er nog niet. Na de echtscheiding is er ook nog een leven en hoe zou je dat leven het liefst zien. En daarbij in aanmerking nemend dat B, C en E best primair zouden kunnen reageren vanuit hun specifieke emoties en niet alles kunnen overzien, kan factor tijd zo mogelijk worden ingezet om zaken even te laten bezinken. En de advocaat is degene die die emotie niet voelt en het wel kan overzien, dus van de advocaat mag je verwachten dat die luistert, filtert en de beste weg wijst. En dat is lang niet altijd de snelweg.

De factor tijd

Die factor tijd is een belangrijke. Tijd heelt onder meer wonden. En hoe klaar je er ook mee bent: zie het zo dat scheiden nu eenmaal tijd kost. De tijd loopt toch wel door en uiteindelijk zal het wel een keer geregeld zijn. Wordt het duidelijk dat er geen enkele mogelijkheid is een tijdelijke regeling te treffen, dan is de tijd rijp om over voorlopige voorzieningen te praten. En over de kosten daarvan. Als de nood hoog is zullen die kosten ook gerechtvaardigd zijn. Als er geen noodzaak is voor voorlopige voorzieningen kun je je afvragen waarom je voor twee procedures zou willen betalen. Er zijn mensen die er best wat voor over hebben om een ander dwars te zitten - nog los van het feit dat je er jezelf ook vreselijk dwars mee kunt zitten - er zijn toch echt leukere dingen te bedenken om je geld aan te besteden. Al is het ‘maar’ die toekomst die ook weer ingericht moet worden.

Hoe vaak ik niet een eerste gesprek heb gehad met een vader die mij vertelde: ik vind het prima om bij te dragen voor mijn vrouw en mijn kinderen, doe maar een voorstel, ik geef het liever aan hun dan aan jou, die vervolgens met een voorlopige voorzieningen procedure om de oren geslagen werd….

Dat twee mensen in een scheidingssituatie soms even niet in staat zijn met elkaar te communiceren zou niet als uitzonderlijk moeten worden gezien en al zeker geen grond voor voorlopige voorzieningen. Gelukkig kunnen advocaten dan even de spreekbuizen zijn. Veel familierechtadvocaten (vaak tevens mediator) zijn hier gelukkig van doordrongen.

Wanneer dan wel?

Er zijn situaties denkbaar waar wel al – vaak in een vroeg stadium - voorlopige voorzieningen moeten worden gevraagd. Soms is het daadwerkelijk al veel te ver gegaan of is er geen beweging in te krijgen. Enkele voorbeelden om de afwegingen te illustreren:

Als twee mensen noodgedwongen in één huis wonen en sprake is van geweld en geen van beiden wil de woning verlaten. Dan is maandenlang afwachten geen reële optie. Als bedrijfsmiddelen in de echtelijke woning staan en het slot is vervangen en je kunt je brood niet verdienen en de ander blijft ook na schriftelijk verzoek van jou en vervolgens je advocaat weigerachtig je toegang tot de woning te verschaffen om je spullen op te halen. Als de kostwinner vertrokken is en weigert nog een cent bij te dragen en niet reageert op correspondentie, dan is deze impasse in elk geval door voorlopige voorzieningen te doorbreken. Dan geeft het ook lucht om de rest van de procedure uit te zitten. En daarvoor is dit familierechtelijk kort geding mijns inziens ook bedoeld.